خلاصه فصول صنایع دستی
فصل اول- سفال و سرامیک
استاد پیروز
تعریف سرامیک: سفالهایی که لعاب داشته باشه مثل خرمهره.
ویژگی سفال دوره سلجوقی؟سفالگر معروف ؟ نقوش سفالها ملهم از داستانهای کهن و اشکال انسانی،سفالگری در این دوره به حرفه تثبیت شد و سفالگر نام خود و تاریخ را در روی سفال درج میکند .سفال زرین مربوط به این دوره است. ابوالقاسم کاشانی.
معروفترین کاشی عهد سلجوقی توسط (خاندان محمد بن طاهر) در (کاشان) ساخته شد.
ظروف سلادون چیه؟ بدنه سخت و رنگ سبز تیره و روشن تقلید آثار چینیها در عهد صفویه رواج داشت.
کاشی لعاب پرون چیه؟ بعد از تهیه کاشی ، با نواختن ضربه های متوالی سطوحی از کاشی را تراشیده و زمینه آجری و نقوش لعاب بصورت برجسته پدیدار میشود مانند کتیبه ها در مساجد.
کاشی هفت رنگ ( کاشی خشتی)؟ تلفیق خشت های ظریف لعابدار که از دوره صفوی آغاز و تا حال ادامه دارد و در ارتباط خوشنویسی مثل ثلث، کوفیو ... که در شهرهای اصفهان ،مشهد ، شیراز اجرا میشود.
روشهای سفالگری ؟
الف)کویل یا مارپیچ: برای ساخت خمره و تنور نانوای ها کاربرد دارد.
ب) مسطح یا لوله ای: گل بصورت صفحه ای مسطح در میاد برای ساخت اشیاء و ظروف مکعب شکل.
ج) دوغابی: به دو روش پرس خمیر در قالب و ریخته گری دوغابی که هر دو قالب عموماٌ گچ است .
انواع چرخ سفالگری : کند در شمال ایران استفاده میشود و تند که بیشترین تولید را داراست
کاشی ها معرق (قطعات کوچک و ظریف با نقوش هندسی و نباتی ) یا معقل ( کوچک ،یکرنگ و مستطیل یا مربع کوچک ) نما سازی ساختمان.
انگوب (اسلپ) پوشش گلی بصورت دوغابی از پود نرم سیلیس .
ظروف لعاب پاشیده؟ لعاب را روی بدنه میپاشیدند در اوایل اسلام در نیشابور رواج داشت.
چگونگی ایجاد لعاب زرین فام؟ در گذشته ابتدا ظرف با لایه سفید پوشیده شده و سپس سطح ظرف با لعاب اکسید فلزی نقاشی میشد. ظرف در محیط احیای کوره پخته و بعد لعاب ،جلای فلزی خاصی می یافت.
ظروف رنگارنگ؟ آن دسته از ظروفی که نقوش بر روی زمینه سفید با رنگهای سبز و آبی و زرد نقاشی میشود.کرمان ،شوش
عصر طلایی سفالگری در دوره سلجوقی است.
فصل سوم –هنر های چوبی
تعریف منبت کاری؟ کنده کاری روی چوب با توجه به نقشه از پیش تعیین شده.هر چه چوب متراکم تر باشه کارها ظریفت و دقیق تراست. هر چه چوب (رام )باشه یعنی چوب الیافش راست ،هماهنگ و موازی برای منبت کاری مناسب تر است
تعریف معرق کاری؟ بریدن قطعات چوبهای رنگی و کنار هم قرار دادن آنها با توجه به طرح.
تعریف مشبک کاری ؟ ایجاد شبکه های طرحدار روی سطح یکپارچه چوب.
گره چینی ؟ ایجاد گره های هندسی با قطعات چوبی که دارای فاق و زبانه هستند و در هم اتصال می یابند.
خاتم کاری؟ هنری که در آن از کنار هم قرار دادن چوبهای بسیار ظریف با سطح مقطع ،مثلث شکل و مواردی چون برنج استخوان شتر و عاج استفاده می شود.
شبکه بری نوعی تزئین چوب است ، یک لایه چوب را برش و مشبک می سازد.
پارچه بری نوعی شبکه بری بین دو لایه شبکه است،قطعات شیشه ای رنگین قرار می گیرد.
در گره چینی آلت ها بصورت قاب هایی در اطراف لقط ها قرار می گیرد.
قاب تنکه چیه؟ نوعی کار چوبی که از ترکیب گره چینی آلت و لقط و درود گری ایجاد میشه مثل مقبره سلطان محمود غزنوی قرن 5 هجری –قمری –در موزه اگرا .
قواره بری (اسلیم بری) نوعی گره چینی که با نقوش غیر هندسی ایجاد میشه.
به منبت قا لب سازی ، سبک حجمی نیم برجسته هم میگویند.
منبت فرنگی ؟. در زمان قاجار از اروپا به ایران آمد شیوه مبل سازان امروزی است بدلیل برگ و پیچکهای فرنگی و ورود از فرنگ به این نام شهرت یافت.
دلیل لاشه شدن چوب حین کنده کاری در منبت کاری چیه ؟ بلندی الیاف چوب
بهترین راه برای کنده کاری در منبت کاری زمینه چیه؟ اینه که شیب نوک مغار به سمت چوب با شه و آن چوب زاویه کمی با سطح چوب مورد نظر را بسازه.
بهترین ابزار برای کندن زمینه در منبت کاری چیه ؟ مغار تخت
نام معرق کار معاصر ؟ استاد کریم امامی .
قدیمیترین خاتم در دوره صفویه مانند بقعه شاه نعمت اله ولی در ماهان کرمان .
اصطلاح << جووی>> برای چوب یا استخوان لوزی در خاتم سازی.
اصطلاح << قامه >> شش یا شمسه پیچی ، لا و نخ پرک در خاتم سازی.
چسباندن استخوان به شیوه ی سرد در خاتم سازی از چی استفاده میشه ؟ چسب سفید از صمغ درختان
گالالیت چیه ؟ پودر استخوان فشرده.
سادلی هند چیه ؟ نوعی خاتم با اصالت ایرانی.
پوشش محافظتی خاتم چیه ؟ روغن کمان
قدیمی ترین هنر چوبی در ایران ؟ خراطی
فصل چهارم –پارچه بافی
اوج صنعت پارچه بافی قبل از اسلام دوره ساسانی و پس از اسلام (عصر طلایی )دوره صفویه
تافته چیه ؟ نوعی پارچه ابریشمی که از دوره صفویه رایج شد. در شهر های اصفهان و ابیانه بافته میشه و بیشترین ابداعات در شهر یزد توسط ابن غیاث .
شعر چیه؟ پارچه ای ابریشمی در (کاشان) یا پشمی و نخی در (یزد و اصفهان) که در بافت نقشه ،کاربرد ندارد. شعر ساده مخصوص خانمها و شعر میله ای یا راه راه مخصوص آقایان است.
زری بافی چیه ؟ نوعی پارچه بافی از نخ ابریشم طبیعی و نخ گلابتون .
بهترین زری بافی در دوره صفویه .
بافنده مشهور دوره صفویه کیه ؟ غیاث الدین نقش بند ( ابن غیاث) است.
ترمه چه پارچه ای است ؟ پار چه ای که با استفاده از رشته های ابریشمی رنگارنگ و گاهاٌ پشمی با دستگاه ترمه بافی بافته میشه.
خاستگاه ترمه بافی کجاست ؟ کشمیر و بعضی ایران را میدانند.
ترمه هفت رنگ چی میگن ؟ شال محرمات
ترمه انگشتی چیه ؟ ترمه ای که با دستگاه ساده باف بافته میشه
پارچه مخمل چیه ؟ نوعی پارچه نخی یا ابریشمی پرزدار ، تنها پارچه ای که علاوه بر تار و پود ، پرز دارد
اصطلاح << ایکات >> گره زدن یا پیچاندن ، روشی کهن در بافت پارچه های منقوش که با رنگ ناپذیر کردن بخشهایی از نخ ها توسط گره زدن پیش از بافت که فرآورده این شیوهً داراییً میگن
نقوش ایکات ؟ لوزی های نا منظم – کاربردش روتختی و رو میزی است
عبا بافی چیه ؟ نوعی پارچه بافی سنتی که از کرک بز و شتر و یا گوسفند در بافت استفاد می شه.
گیوه چیه ؟ نوعی پای پوش سنتی که با انواع نخ دوخته میشه . هنر گیوه دوزی در کرمانشاه، آباده ، شیراز رایج است.
چارق(چاروق) چیه؟ نوعی کفش سنتی چرمی که شامل بند و تسمه ی بلند ودر زنجان ، قوچان ، مهاباد و ماسوله دوخته میشه.
فصل ششم – بافته های داری
قالی؟ نخ تار (پنبه ای ) +نخ پود که عموماٌ نخ پشمی است + پرز که همیشه پشم است.
گلیم؟ نخ تار (پنبه ای ) + نخ پود (پشمی )
گلیم 2 نوع بافت دارد :
1- گلیم ساده به شیوه پودگذاری تنها از نخ تارو
پود و بافته میشه نقوش هندسی و ذهنی است
2- گلیم یک رو که شامل : سوماک ( روش پود پیچی یعنی علاوه بر تار و پود از یک پود نازک در بافت استفاده میشه ) و غیر سوماک ( تلفیقی از قالی بافی و گلیم بافی است یعنی علاوه بر روش پود پیچی از روش پود گذاری ، تاروپود و روش بافت قالی هم در آن استفاده میشه)
گلیم سوزنی چیه ؟ روی آنها پس از بافت سوزن دوزی میشه .
پلاس چیه ؟ نوعی گلیم با بافت درشت و مواد ضخیم و نقوش ساده بصورت هندسی که تار و پود آن پشم و در ترکمن صحرا و کلات خراسان بافته میشه.
نمد؟ تنها بافتی که در آن از دار استفاده نمیشه.
زیلو؟ تنها بافتی که نخ تار و پود پنبه ای است.
جاجیم ؟ بافتی که با دار افقی که نقوش راه راه در آن ایجاد میشه.
قالی پازیریک؟ قدیمی ترین قالی جهان ، نوعی رو اسبی، متعلق به دوره هخامنشی است.
واگیره یا نقش بندی چیه ؟ یک قطعه کوچک از یک طرح در سرتاسر قالی از طول و عرض تکرار میشه.
·
فرش بهارستان یا
·
بهار خسرو یا مربوط به دوره ساسانی
است.
· چهار فصل یا
نقش لچک ترنج دوره صفوی بافنده غیا ث الدین
جامی نقوش شکارگاه ،گل و نقوش
طبیعی
·
قالی چلسی
·
دوره صفوی
·
قالی لهستانی
ابداع گل عباسی دوره
صفوی
معروفترین قالی های عهد صفوی قالی بقعه شیخ صفی الدین
اردبیلی بافنده استاد مقصود
کاشانی
نقش محرمات چیه ؟ قطعاتی از یک طرح در طول فرش تکرار و عرض فرش به چند ردیف تقسیم میشه عموماٌ هر ردیف هر ردیف یک رنگ و راه راه است.
گبه ( خرسک) چیه؟ نوعی فرش پرزدار ، مشهورترین زیر انداز عشایر ، نقوش ذهنی و هندسی ، پشم مصرفی خودرنگ
تفاوت گبه با فالی چیه؟ در گبه بافت درشت و از نخ های پشمی ضخیم استفاده میشه ولی در قالی از پنبه و پشم استفاده میشه.
فصل هفتم – تجلید
چند نوع تجلید وجود دارد؟ ضربی - سوخت معرق - لاکی روغنی
تجلید در دوره صفویه چگونه بود ؟ انواعی از جلد ضربی ، سوخت ، لاکی روغنی ،معرق ،مخمل و زری دوزی - نقوش گل و مرغ استفاده میشد.
معروفترین جلد ساز دوره صفویه ؟ استاد محمد .
تجلید در دوره زندیه چگونه بود ؟ شیوه روغنی با نقوش گل و مرغ .
معروفترین جلد ساز دوره زندیه ؟ استاد لطفعلی شیرازی .
تجلید در دوره قاجار چگونه بود؟ صحافی به شکل فرنگی و ماشینی . در جلد های روغنی ترکیبی از نقوش ایرانی وغربی.
معروفترین جلد ساز دوره قاجار ؟ استاد صحاف باشی
در هنرجلد سازی مرغش یا دلربا چیه ؟ نوعی تزئین جلد لاکی با پاشیدن سنگهای تزئینی ریز و یا طلا روی صفحه و ترکیب با روغن مخصوص
دوران شکوفایی جلد سوخت
تیموری و صفوی
گالینگور چیه ؟ مشماعی روی پارچه یا کاغذ ضخیم کشیده میشه برای جلد سازی به جای چرم
کاغذ پیزوری یا زرتی ؟ کاغذی نرم و پردوام از خمیر کاغذ باطله و منسوجات پنبه ای در محلول شوره بدست میاد .
پاپیه ماشه سازی ؟ نوعی مقوا ترکیبی از کاغذ باطله ،آب و مقداری چسب .در دوره صفوی برای ساخت قلمدان و جعبه آرایش استفاده میشد .این هنر در اصفهان و مشهد
قالب مورد استفاده در قلمدان سازی چوب گردو
رنگ های مورد استفاده در نقاشی لاکی رنگ های حلال در آب
مثل گواش و آکوارال
روغن کمان چه ترکیبی دارد ؟ سندوس و روغن بزرک.
فصل هشتم- شیشه گری
تاریخچه شیشه استاد گفت مهمه
قدیمی ترین آثار شیشه ای متعلق به هزاره سوم قبل
از میلاد
قدیمی ترین آثار شیشه ای در چه مناطقی کشف شد بین النهرین ،خاور میانه و اریدو
قدیمی ترین کارگاه های شیشه گری
مکشوفه
سرزمین مصر
ابداع بوری یا میله دم در هنر شیشه گری در
سوریه توسط شیشه گران سوری
شهر نینوا در بین
النهرین
مهمترین و گسترده ترین قطب های شیشه گری دوران باستان اسکندریه در
مصر
دمشق در سوریه
شمال ایران ( حسنلو و مارلیک )
قدمت ساخت شیشه در ایران ( نیمه دوم هزاره دوم قبل از میلاد )
جنوب ایران در منطقه خوزستان( چغازنبیل
قدمت ساخت شیشه پیش از اسلام در ایران دوره ساسانی
قدمت ساخت شیشه پس از اسلام در ایران دوره غزنویان بویژه
سلجوقی
شکوفا ترین دوران آبگینه ایران دوره صفوی
انواع شیشه گری فوتی -
فوتی قالبی - قالبی یا پرس
شیشه گری فوتی ؟ این شیوه 20 مرحله دارد .استاد کار بار مذاب شیشه ای را توسط لوله دم از داخل کوزه در آورده پس از چرخش دادن آن حول محور دم در جهات مختلف در آن میدمد جهت فرم شیشه و بیشتر برای ظروف مدور مورد استفاده قرار میگیرد.
شیشه گری فوتی قالبی ؟ مثل فوتیه با این تفاوت ،استاد کار درون قالب مورد نظر را بار مذاب شیشه را فوت میکنه مثل انواع ظروف ساخته شده با این روش
شیشه گری قالبی پرسی ؟ احتیاج به فوت کردن نیست بار مذاب توسط لوله دم استاد کار از درون کوره بیرون و در قالی از پیش تعیین شده ریخته میشه
فصل نهم – چاپ سنتی
سر منشا هنر های کهن دستی چاپ سنتی کجاست ؟ مصر و هندوستان
قدمت چاپ سنتی در ایران مربوط به کدام دوره است ؟ ساسانی
انواع چاپ های سنتی در ایران را نام ببرید ؟ قلمکار – کلاقه ای و پیچان
قدیمی ترین قالب شناخته شده در ایران ؟ 3/سه عدد قالب سنگی حجاری در قرن 4 و 5 هجری قمری در نیشابور .
اوج هنر قلمکار سازی یا چاپ قلمکار مربوط به کدام دوره و کدام شهر است ؟ صفوی – شهر اصفهان
در عهد صفوی چاپ به چه روشی بود ؟ روش کلاقه ای
قلمکار زر چه نوع چاپی است ؟ چاپ پارچه به رنگ طلایی که توهمی از زربافت ایجاد میکند .
قلمکار زر به تقلید از پارچه های زری بافی در کدام دوران تهیه میشد ؟ صفوی
چاپ قلمکار یا قلمکاری یا چیت سازی را توضیح دهید ؟ نوعی چاپ دستی روی پارچه های کتانی و پنبه ای مثل چلوار و متقال که توسط قلم مو و یا قالب های چوبی از جنس چوب گلابی یا زالزالک با رنگهای اصلی سیاه ،قرمز ، زرد و آبی انجام میشه
گازری کردن پارچه یعنی چه ؟ مراحل آماده سازی پارچه جهت ایجاد چاپ قلمکار برروی آن که شامل آهار گیری ، سفید کردن و دندانه دادن.
دندانه دادن یعنی
افزایش دادن قدرت رنگ پذیری الیاف و ثبات و دوام رنگ بر روی سطح الیاف
انواع دندانه ها را نام ببرید ؟ دندانه های گیاهی و معدنی یا رنگی و بی رنگ
چاپ باتیک چیه
نوعی چاپ دستی ریشه آن به جاوه برمیگردد. در کشورهای اسیای جنوب شرقی مثل
اندونزی بر روی پارچه ظریف و ابریشمی انجام میشه.
چاپ کلاقه ای
نوعی چاپ باتیک در شهر های اسکو تبریز و تهران رواج دارد.
چاپ کلاقه ای چیه؟ چاپ و رنگرزی با رنگ ناپذیر کردن بخشهایی از پارچه . طرح و نقوش بوسیله مهر و ماده مقاوم بر روی پار چه ابریشمی یا پار چه ای ظریف ایجاد میشه.