جزوه سازمانهای مردم نهاد-استاد آقا ملا
تعریف سازمان :
یک پدیده ی اجتماعی است که بطور آگاهانه هماهنگ شده و دارای حدود نسبتآ مشخص است و برای تحقق به هدف یا اهدافی بر اساس یک سلسله مبانی دائمی فعالیت میکند (رابینز).
الف ) سازمانهای رسمی : سیستم یا شبکه ای از ارتباطات و اختیار که افراد و گروههایی که وظایف مهمی انجام میدهند را بهم مرتبط می سازد.
ب ) سازمانهای غیر رسمی: بر پایه ی شبکه ای از روابط شخصی و اجتماعی است که لزومآ توسط سازمان شکل نگرفنه اند بلکه به گو نه ای خود جوش با همکاری و معاشرت افراد پدید می آیند این پیوند های فردی در مدیریت بسیار مهم هستند زیرا مدیران باید نسبت به روابط غیر رسمی آگاه باشند.
سازمانهایی هستند که مهمترین مآموریت و رسالت آنها انجام فعالیت فرهنگی است . وظایف اصلی خود را از میان فعالیتهای فرهنگی انتخاب میکنند.در مجموع میتوان گفت : سازمانهای فرهنگی را باید سازمانی دانست که در یکی از دو رشته ذیل قرار میگیرد.
الف) سازمانهایی که فعالیت های طبقه بندی شده فرهنگی دارند .مثل یونسکو
ب ) سازمانهایی که به نوعی به امور فراغت مردم میپردازندمانند : سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی و گردشگری
نهاد : از نظر لغوی وازه ِ نهاد به معنی« تآسیس کردن ، وضع کردن سازمان ، موسسه و انجمن یا این واژه ی عمدی دربرگیرنده اداره ،ستاد ،کمیته سازمان اجتماعی نیز نامیده میشود»
نهادها در روند تحولات جامعه و کارکرد آن بوجود میآیند و فرد ،مقام و یا دولت در پیدایش آن دخالت نداردو به عبارت دیگر نهادها اجتماعی از پیش طرح ریزی شده نیستند در حالیکه سازمان ها یا نظام های اداری را مسئولین مدیران، سرمایه گذاران و دولت ها از پیش طرح ریزی کرده اند
مفهوم نهاد : تفکر و اعتقاد و یا نیازی که نهاد بدان جامع عمل میپوشاند.مانندنهاد یونسکو به ترویج فرهنگ و آموزش میپردازند.
ساختار نهاد : سازمان و تشکیلات ،و سایل و ابزاری که مورد استفاده نهاد قرار میگیرد و رسم و رسوم قواعد ،هنجارها و روشهایی که در ایفای وظایف و کارکرد های نهاد رعایت میشوند .مانند صلیب سرخ ،افرادی که در آن نها فعالیت و خدمت میکنند.
بطور کلی بناهای اداری و اولیه ،معابد و آتشکده ها بودند که در آنها علاوه بر فعالیت های مذهبی ،فضاهایی برای آموزش روحانیون یا فضاهایی مخصوص کاخ های سلطنتی یافت می شود که شامل دبیر خانه هایی بدوند که در آن به تدریس علوم اداری میپرداختند.
ویژگیهای نهاد های اجتماعی که بیشتر ویژگیهای نهادای اولیه را بطور کامل بیان میکند عبارتند از :
1- استمرار : نهادها از پایداری ،دوام و استمرار نسبی برخوردارند.
2- تاریخمندی : نهادها دارای سرنوشت تاریخی هستند.
3- انعطاف پذیری : نهادها قابلیت تطبیق با اصول تغییرات انسانها و پویایی در طی زمان برخوردارند.
4- عدم انحلال پذیری (انحلال ناپذیر) : نهادها را نمیتوان از جامعه خذف کرد .چرا که ؟ نیازهای اجتماعی زیر بناهایی را در جامعه بر طرف میسازد.
5- الزام و اجبار : هر نهاد ارزشها و هنجار هایی دارد که اکثر اعضای جامعه آن را می پپذیرند و رعایت می کنند.
6 - ایجاد نقش : نهاد ها برای افراد جامعه نقشهای گوناگون مشخص و انتظارات از آن نقشها را نیز تقویت می کند
از منظر قانون اساسی در رابطه با مسائل فرهنگی ،جامعه متوجه دستگاههای دولتی است و وظایفی هم بر عهده ی نهاد های انقلابی گذاشته شده است .
در بخش دستگاه های دولتی : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، سازمان فرهنگ و ارتباطات ، وزارت آموزش و پرورش ، مدیریت و برنامه ریزی عهده دار آن می باشند.
در بخش انقلابی : شورای عالی انقلاب فرهنگی ، سازمان صدا و سیما ، سازمان تبلیغات اسلامی ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و ....
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی :
به منظور تحقق اهداف ذیل این وزارتخانه تشکیل شده است :
1- رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوا.
2- استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب.
3- اعتلای آگاهیهای عمومی در زمینه های مختلف و شکوفایی استعدادها.
4- رواج فرهنگ و هنر اسلامی.
5- گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی :
این سازمان در سال 1374 ایجاد شد و وابسته به وزارت به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه ی فعالیتهای فرهنگی است.
سازمان تبلیغات اسلامی :
این سازمان در سال 1360تآسیس شد با توجه به گستردگی فعالیتهای تبلیغی و ضرورت توجه به مولفه های فرهنگ دینی و توسعه آن در سطح کشور دارای وظایف ذیل میباشد:
1- سیاستگذاری –برنامه ریزی – هدایت – سازماندهی
2- زمینه ساز برای یافتن نیروهای مومن و تشکیل انجمنهای اسلامی.
3- تلاش در جهت احیاء و اشاعه ی معارف و فرهنگ اسلامی.
4- انجام مطالعات راهبردی و بررسی کاربردی در زمینه ی نهاهای فرهنگی.
5- تدوین و تنتشار کتب و نشریات مناسب.
6- تلاش در جهت هدایت افکار عمومی
سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران :
سازمانی است با تابعیت ایرانی عمومی و غیر دولتی مستقل و واجد شخصیت حقوقی که تحت ارکان هیئت امنا و هیئت مدیره فعالیت میکند.
وظالف :
1-انجام فعالیت آموزشی برای دست یافتن به اهداف اجرای سیاست نهاد مآموریتهای سازمان
2-اطلاع رسانی و افزایش آگاهیهای شهروندان.
3-ایجاد زمینه لازم برای توسعه مشارکت شهروندان.
4-انجام مطالعات و پژوهشهای لازم فرهنگیو هنری.
مراکز تابعه هر منطقه :
فرهنگسرا – خانه فرهنگ -- نگارخانه – کتابخانه – خانه های فرهنگ مشارکتی – پردیسهای سینمایی – اماکن فرهنگی و ورزشی – موسسات وابسته
شورای عالی انقلاب فرهنگی :
به ریاست رئیس جمهور یکی از نها های حکومتی جمهوری اسلامی ایران است که پس از انقلاب 57 ایران به فرمان امام خمینی (ره) تشکیل شد.
اهداف شورای عالی انقلاب فرهنگی :
1-گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در جامعه.
2-تحول دانشگاهها و مدارس و مراکز فرهنگی و هنری.
3-تعمیم سواد ،تقویت لازم تفکر و علم آموزی
4-حفظ و احیاء معرفی آثار اسلامی و ملی
نهادهای امدادگر:
زمانی نقش توسعه به عنوان نجات دهنده ضروری است که افراد قادر به کمک به خود به سبب محدوده های فیزیکی نباشد.اگر چه زمانیکه این نقش در راستای افرادیکه نیاز به رهایی بخشی ندارند،معطوف میشود.از این رو یک نهاد نجات دهنده میتواند به جامعه کمک کند و به عنوان مثال در سطح منطقه ای و ملی نجات یک ملت گرسنه با حمایتهای غذایی و دارویی.
سازمانها و ارگانهایی که بوسیله مردم بنیان گذاشته میشوند و هیچگونه وابستگی به دولت ندارندتلاش آنها حل مشکلات بدون کمک گرفتن از دولت است. مثال: سازمان دفاع از حقوق محیط زیست 2 حمایت از کودکان بیسرپرست 3 حمایت از زندانیها 4-حمایت از حقوق حیوانات.
از آنجا که اصطلاح« سازمان مردمنهاد »بسیار کلی است، بسیاری از این سازمانها ترجیح میدهند از اصطلاح سازمان داوطلبانه خصوصیPVO)) یا سازمان توسعه خصوصی PDO) ) استفاده کنند.
سازمان هایی هستند متشکل از افراد خاص با پایبندی به توسعه بخشی جوامع. سازمان ملل قرن 21 را قرن سازمان های غیر دولتی نامید- با دو هدف )تعدیل دولت ها با استفاده از ابزارهای گوناگون و اجرای پروژه های دولتی توسط سازمان های غیردولتی(
رشد مفهوم «جامعه مدنی جهانی «است. بسیاری معتقدند نفرت و دلزدگی ناشی از مجامع جنگ های جهانی به ویژه جنگ جهانی دوم ،سبب شد تا ملت ها همپا بانو سازی خویش،به تدریج به ضرورت مشارکت در امور مربوط به کشور و حکومت خود پی برده و با سازمان دهی خویش در چارچوب هایی همانند سازمان های غیر دولتی، نوعی همکاری و تعامل با دولت را نهادینه سازند.
«هرگونه سازمان بین المللی که از طریق پیمان و معاهده بین المللی ایجاد نشده است «
نقش اساسی سازمانهای غیردولتی و دیگرگروههای اصلیدر توسعه پایدار در ماده 27 دستور کار 21 به رسمیت شناخته شدهاست، که منجر به توافقات جدید و بازبینی شده برای روابط شورایی بین سازمان ملل وسازمانهای مردم نهاد شد.
سه مرحله یا دوران تکامل سازمانهای غیردولتی توسط کورتون سال 1990 در نوشتهای تحت عنوان
« سه دوره شکل گیری فعالیتهای داوطلبانه» شناسایی شده است.
در مرحله اول، نوع خاصی از سازمان مردمنهاد شکل میگیرد که بر امداد رسانی و رفاه متمرکز بود و مستقیماً به افراد ذینفع خدمات امدادی ارائه میکرد.
در مرحله دوم از تکامل، سازمانهای مردم نهاد از لحاظ وسعت و اندازه کوچکتر شده و به مجموعه های مستقل و خودکفای محلی تبدیل شدند. در این مرحله امکانات جوامع محلی را گسترش دادند تا بتوانند با 'اقدامات محلی مستقل' نیازهای آنها را برآورده سازند.
مرحله سوم از تکامل ' توسعه نظامهای پایدار' است. در این مرحله میکوشند تغییراتی را در سیاستها و موسسات در سطح داخلی، ملی وبین المللی به وجود آورند؛به تدریج این سازمان از سازمان مردم نهاد امداد رسان به سازمان مردم نهاد توسعه و آبادانی تغییر ماهیت داد.
سازمانهای مردم نهاد برای رسیدن به اهداف مورد نظر خود نیاز به برقراری روابط سالم با دیگران دارند.
بسیاری از سازمانهای مردم نهاد در حوزه فعالیت خود با موسسات سازمان ملل رابطه مشاورهای دارند. منباب مثال، شبکه جهان سوم رابطه مشاورهای با ( UNCTAD ) کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل و( ECOSOC ) شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل دارد.
به طور کلی، سازمانهای مردم نهاد خصوصی یک جامعه بخصوص یا محیط زیست را در کانون توجه خود قرار میدهند. آنها به موضوعات مختلفی از قبیل مذهب؛ کمکهای فوری و اقدامات بشردوستانه میپردازند سازمانهای مردم نهاد به عنوان بخشی از مجموعه روابط بین الملل. پذیرفته شدهاند. سازمانهای غیردولتی از یک سو بر سیاست گذاریهای ملی و چندجانبه تاثیر میگذارند و از سوی دیگر به طور فزایندهای مستقیماً در فعالیتهای محلی حضور دارند.
مدیریت تنوع و مدیریت مشارکتی: مدیریت تنوع با فرهنگهای گوناگون یک سازمان سرو کار دارد. مشکلات بین المللی در سازمانهای مردم نهاد شمالی که به فعالیتهای توسعه و آبادانی در جنوب میپردازند، بسیار رایج و غالب است. که به فعالیتهای توسعه و آبادانی در جنوب می پردازند، بسیار رایج و غالب است.شیوه مدیریت مشارکتی شیوه خاص سازمانهای مردم نهاد میباشد. این مورد ارتباط ظریفی با سازمان یادگیری دارد: تمامی افراد داخل یک سازمان به عنوان منابع دانش و مهارت تلقی میشوند. تک تک افراد میبایست بتوانند در فرایند تصمیم گیری سازمان سهمی داشته باشند و به یادگیری بپردازند تا اینکه سازمان رشد کند.
در خصوص اولویتهای اصلاحات سازمان ملل از جمله اینکه از مداخله در کمکهای بشردوستانه بین المللی حمایت کرد و اعلام کرد که جامعه بین الملل 'حق محافظت' از مردم جهان را در برابر قوم کشی، کشتار جمعی و دیگر جنایات ضد بشری دارا میباشد
1- غیر دولتی بودن (Governmenta Non ):: توسط دولت تاسیس و مدیریت نمی شوند.بودجه عمومی و دولتی ندارندفبلکه اشخاص حقیقی یا حقوقی خصوصی موسس آنها هستندالبته این سازمانها با دولت دارای ارتباط و اثرات دوجانبه می باشند.
2- غیر انتفاعی بودن (Non Benefite )::ایجاد درآمد و سود و انجام فعالیتهای تجاری و صنفی انتفاعی جهت تقسیم منافع بین اعضاء ،موسسان ، مدیران و کارکنان صرف نمیشود و هدف نخواهد بود.البته این ویژگی باعث خللی در کسب در آمد این سازمانها نیست.
3- تمایل به آزادی::سعی می کند جهت تحقق اهداف در چارچوب قوانین موضوعه تا حد ممکن از درجه استقلال بالایی برخوردار باشدوتحت نفوذ صاحبان قدرت (دولتها) و یا گرایشهای مختلف نباشد.
4- خود جوشی و نیاز طبیعی:: بنابر نیاز طبیعی ناشی از شرایط فکری، محیطی، انگیزشها، خصوصیت ها و آرمانهای مشترک افراد و جامعه، و به صورت داوطلبانه و خودجوش و بر اساس اصل آزادی اراده اشخاص تأسیس و اداره می شوند .
5- غیر سیاسی بودن:: اهداف غیر سیاسی در بردارنده فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نگردد.
6- انگیزه و توانمندی بالا:: انگیزه بالا برای فعالیت گروهی در راستای هدف مشخصی هستند و فعالیت آنها معطوف به منافع همگانی است. از نظر ساختاری انعطاف پذیر است و توانمندسازی افراد جامعه جزء اولویت های آن سازمان است.
سازمانهای مردم نهاد برای رسیدن به اهداف گوناگونی فعالیت میکنند و معمولاً در جهت پیشبرد اهداف سیاسی یا اجتماعی اعضا در حرکت هستند. مثال بهبود وضعیت محیط زیست ، تشویق گروهها و مردم به رعایت حقوق بشر، بالا بردن سطح رفاه قشرهای محروم، برنامه مشترک و دسته جمعی میتوان اشاره کرد.
۱-اطلاع رسانی و آگاه سازی عمومی )ارتباطات(-2- جلب مشارکت مردمی )بسیج عمومی(-۳- جذب سرمایه ها و منابع کوچک مردمی )بسیج منابع(-4-ایجاد، گسترش و تقویت هماهنگی بین دولت ومردم- ۵-گسترش نظارت عمومی- ۶-ارزیابی فعالیت ها-7 -افزایش بهره وری در استفاده از منابع- 8-هنجار سازی از میان کارکردهای فوق سه موضوع : جلب مشارکت مردمی ، بسیج منابع ، نظارت و ارزیابی از اهمیت و جایگاه بالاتری برخوردار هستند.
الف ( اقدامات اجرایی :: عضوگیری: رسمی و غیر رسمی -برنامه ریزی و نظارت و ارزیابی -بهره وری: منابع طبیعی و محیط زیست - -امور حمایتی : دستگیری از مستمندان، بیماران خاص- درآمدزایی : خیریه، نمایشگاه، تحقیقات، انجام پروژه های مشترک، کمک ها) دولتی، مردمی، بین المللی( - اطلاع رسانی : خبرنامه، پوستر، اطلاعیه، اینترنت و...
ب( فرهنگ سازی :: جلسه های مذهبی - تبلیغات و هنر: تئاتر، موسیقی، نقاشی، فیلم و -- ایجاد هویت: فردی و جمعی - مسئولیت بخشی به مردم - حفظ آثار باستانی و میراث فرهنگی .
ج ) آموزش عمومی :: شرکت در کنفرانسهای آموزشی - برگزاری کارگاه و سمینارهای آموزشی - تربیت نیروی متخصص - بازدید : سفر تحقیقاتی، اردو- سخنرانی عمومی و علمی - مشاوره: کارکنان، مدیران ارشد، مردم.
د(پژوهش :: نیاز سنجی اجتماعی- افزایش کارآیی- معرفی نمونه ها- روان کاوی نظرها.
ه( ایجاد ارتباط با بخش های دولتی:: دادن مشورت و برگزاری جلسات مشترک- انجام پروژه مشترک- بیان اشکال ها و پیشنهاد در راستای بهبود امور- نظارت و کنترل پروژه های دولتی.
الف)داوطلبانه ، ب) غیر انتفاعی و غیر سیاسی تاسیس و تشکیل میشوندج) بودجه خود را از طریق کمکهای مردمی،وقف ،کمک مالی سازمانهای دولتی و غیر دولتی یا سازمانهای بین المللی، انجام پروژهها در چارجوب سازمان و حق عضویت بدست می آورد.
* اهداف انسان دوستانه.
* احساس نیاز یا تجربه شخصی در برخورد با معضلات اجتماعی.
* دستورات و سفارشات بزرگان در نیکوکاری و حرکتهای انسان دوستانه.
مساجد، تکایا، هیاتهای مذهبی، وپس ازآن صندوقهای قرض الحسنه، خیریه ها، انجمنهای اسلامی،و در دوران بعدتر اتحادیه ها، اصناف و نظامهای صنفی ومهندسی و غیره شکلهای جدیدتر نهادهای مدنی هستند که البته رفته می بایست ازدست مدیران نیمه دولتی خارج شوند.
1- تابعیت ایرانی و داشتن هیجده سال تمام.
2- دارا بودن صلاحیت تخصصی حداقل دو نفر از مؤسسان در خصوص موضوع فعالیت سازمان.
3- عدم عضویت در گروههایی که بر اساس رأی دادگاه صالح، محارب و معاند شناخته شده اند و نداشتن محکومیت موثر کیفری به نحوی که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی شود.
· می توانند مردم فقیر و افراد آسیب دیده و در معرض آسیب را در سطح محدود محله ، روستا و غیره شناسایی کرده و به آنها کمک نمایند.
· به دلیل ماهیت داوطلبی خود با هزینه های کمتر، بهترین کارایی را در خدمت رسانی دارند.
· به وسیله کار با گروههای جامعه مشارکت محلی را ارتقا می بخشند و بر ابتکارات خودیاری محلی و کنترل برنامه ها تاکید دارند.
· متناسب با نیازها و شرایط محلی نوآوری می کنند و خود را با آنها تطبیق می دهند.
در نقش اول، میتوانند زمینه ساز گسترش امنیت انسانی باشند.
در نقش دوم، با توجه به وظیفه ذاتی و اساسنامه، ماموریتهایی را بر عهده دارند و نتایج این ماموریتها موجب برقراری و گسترش امنیت انسانی میشود.
· میتوان جایگزینی مناسب برای دولتها در زمینه ارائه خدمات مانند تنظیم خانواده، حمایت از کودکان، توسعه مشارکتها، محیط زیست و گردشگری
· در سطح عام نیروهای مهم برای دمکراتیزه کردن و تقویت نهادهای جامعه مدنی محسوب میشوند و تغییرات اجتماعی را سرعت میبخشند. میتوانند منشأ خلاقیت، نوآوری و آزمودن رویکردهای نوین در قبال مسائل توسعه باشند.
· نقشی اساسی در دریافت و انعکاس بازخوردها درباره رویکردها،سیاستها و برنامه ریزیها دارند.
1-امید به زندگی2- بهداشت و احترام به کرامت انسانی 3- گرفتن کمک های اقتصادی از سازمان های بین المللی-4-تدوین معاهدات بین المللی در خصوص امنیت انسانی-5-آموزش زنان خانه دار.
1-خارج کردن سیستم اجتماعی و تبدیل آن به گروه های متخصص-2-آموزش شهروند دموکراتیک-3-همراه بودن سازمان های غیردولتی با مطبوعات برای کنترل دولت.
1-جمع آوری تقاضاهای-2-فراهم آوردن منابع انسانی متخصص و شایسته-3-قدرت تصمیم گیری اقتصادی و مشاوره ای.
1-اعمال نفوذ در سیاست ها و امور زیست محیطی حکومت ها-2-حمایت از محیط زیست مردم آسیب دیده در برابر منافع تخریب کنندگان محیط زیست3-شرکت و فعالیت جدی در کنفرانس های جهانی محیط زیست بر توسعه و استفاده از این فرصتبرای انتقاد از سیاست های دولت ها.
1-به علت غیر سیاسی بودن این سازمان ها، حکومت ها نسبت به فعالیت آن ها حساسیت چندانی ندارند.
2- به علت محدودیت بودجه و امکانات، تورم تشکیلاتی پیدا نمی کنند ومی توانند افراد کارآمدتر را جذب کنند.
3- ملاحظه کاری در عملکرد داخلی و بین المللی ندارند.
4- به علت کوچک بودن و خودجوش بودن امکان تکثیر پذیری و انسجام تشکیلاتی بیشتری دارند.
1-ضعف مشارکت های اجتماعی و نبود روحیه شورایی.2- ضعف امکانات، خلاقیت و نوآوری.
3- ضعف در داشتن شفافیت.4- ضعف در پاسخگویی کارآمد.5- ضعف آموزش و ارتباطات.
6-عدم رسمیت از سوی دولت و ناشناخته ماندن.
1- تلاش دولت برای تأمین و فراهم سازی فضای مناسب جهت رشد و توسعه.
2- تغذیه مستمر و پیوسته سیستم اطلاعاتی از جمله برگزاری دوره های آموزشی.
3- تقویت و ایجاد دروس و مطالعات دانشگاهی.
4- حمایت از تألیف کتاب و انتشاراتی که اطلاعات مورد نیاز مردم.
5- انجام مطالعات تطبیقی در ارتباط با رسانه ها.
6- ایجاد مراکز خاص، مثلاً مرکز خدمات مشاوره ای.
7- شناسایی و توسعه روش هایی که منجربه خودکفایی گردد.
8- شناسایی و بسیج منابع مالی با ماهیت داوطلبانه غیردولتی یا نیمه دولتی جهت کمک.
9- توانمندسازی مدیریت محله و جلب مشارکت های مردمی.
10- جذب سازمان های مدنی و تأمین چارچوب حقوقی و قانونی آنها.
11- ایجاد معافیت های مالیاتی.
12- رهبری مبتنی بر شیوه های مردم سالاری.
13- افزایش انعطاف پذیری نهادهای دولتی مانند تشکیلات شهرداری.